Antykoncepcja

W minionych czasach najważniejszym zadaniem kobiety było rodzenie jak największej liczby dzieci. Wiedza o metodach zapobiegania ciąży była obszarem tabu i licznych zakazów.

Mimo to już w starożytności ludzie znali aktywne metody zapobiegania ciąży. W Egipcie mieszano roztarte pączki akacji z figami, miodem i bawełną - formując z tego tampony. Opisywany był również sposób wytwarzania czopków dopochowowych ze zmieszanego miąższu granatu z woskiem. Działanie tej metody polegało na tym, że wosk topił się w temperaturze ciała kobiety i zamykał ujście szyjki macicy, nie pozwalając tym samym przedostać się przez nią plemnikom.

Aktualnie kobiety, przynajmniej w krajach uprzemysłowionych mają do dyspozycji duży wybór metod zapobiegania niechcianej ciąży. I to kobieta podejmuje decyzję kiedy i jak często ma zostawać matką. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia WHO tabletki przyjmuje w przybliżeniu 55 milionów kobiet.

W Polsce są dostępne następujące sposoby antykoncepcji: metody okresowej abstynencji seksualnej, środki plemnikobójcze, prezerwatwy, wkładki wewnątrzmaciczne, preparaty zawierające jeden lub dwa składniki hormonalne w formie doustnej lub w iniekcji.

Prezerwatywa jest jednym z najstarszych środków antykoncepcyjnych i na początku służyła głównie zabezpieczaniu się przed chorobami wenerycznymi. Jednak aktualnie rola prezerwatywy w zapobieganiu ciąży rośnie. Mimo, że prezerwatywa jest najczęściej stosowanym środkiem antykoncepcyjnym to jednak nie każdy mężczyzna wie, jak prawidłowo zakładać prezerwatywę aby skutecznie spełniała ona swoje funkcje. Błędne założenie prezerwatywy, które często dokonuje się w pośpiechu często może powodować jej zsunięcie czy pęknięcie i być powodem nieprzespanej nocy w poszukiwaniu innej metody antykoncepcyjnej stosowanej w nagłych wypadkach. Często zaleca się stosowanie równocześnie z prezerwatywą środka plemnikobójczego, choć nigdy nie udowodniono, że wtedy wzrasta skuteczność antykoncepcyjna. Przeprowadzenie takich badań nie należy z reszta do najłatwiejszych. Teoretycznie można jednak założyć, że zastosowanie środka plemnikobójczego spełnia rolę dodatkowego zabezpieczenia, jeśli prezerwatywa pęknie lub się zsunie. Wyprodukowano również prezerwatywy nasączone środkiem plemnikobójczym, którego można użyć także oddzielnie, w formie krążka lub kremu wprowadzonego do pochwy.

Doustna antykoncepcja hormonalna polega na cyklicznym podawaniu złożonych preparatów zawierających hormony. Stosowana na świecie od ponad 40 lat, stała się jedną z najpopularniejszych metod planowania rodziny. Obecnie dostępnych jest kilkadziesiąt doustnych preparatów antykoncepcyjnych. Obecnie na całym świecie istnieje tendencja do zmniejszania dawki hormonów zawartych w tych preparatach. Ma to na celu wyeliminowanie objawów ubocznych takich jak nudności, bóle sutków, bóle głowy, przyrost masy ciała, z powodu, których 27% kobiet przerywa stosowanie antykoncepcji hormonalnej. Zmniejszenie dawki zawartych hormonów jest również korzystne dla stanu naczyń krwionośnych pacjentki stosującej doustne środki antykoncepcyjne. Badania potwierdziły, że obniżenie dawek pozostaje bez wpływu na skuteczność działania, wiąże się natomiast z rzadszym występowaniem działań ubocznych, lepszą tolerancją oraz z zachowaniem wszystkich, nieantykoncepcyjnych działań korzystnych, wynikających z przyjmowania tabletek.

Mechanizmy działania doustnych środków antykoncepcyjnych:

• blokują proces owulacji (jajeczkowania),
• zwiększają lepkość śluzu szyjkowego,
• hamują prawidłową odbudowę błony śluzowej macicy i tym samym zapobiegają zagnieżdżaniu.

Zalety stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych:

Największą zaletą jest niewątpliwie bardzo dobry, odwracalny efekt antykoncepcyjny. Po odstawieniu tabletek płodność powraca najczęściej już w następnym cyklu.

Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych są: ciąża, nowotwory estrogenozależne, ciężkie choroby wątroby,choroby układu sercowo-naczyniowego i zakrzepica (w przeszłości lub obecnie), otyłość (BMI powyżej 35), nadciśnienie tętnicze, długotrwałe unieruchomienie, palenie papierosów (u kobiet po 35 roku życia).

Wkładka wewnątrzmaciczna (wewnątrzmaciczna wkładka antykoncepcyjna, spiralka domaciczna, IUD) – bardzo popularny i skuteczny środek antykoncepcyjny, Ocenia się, że na świecie, głównie w krajach wysoko rozwiniętych, stosuje się go u wielu kobiet Wkładka jest skuteczna przez wszystkie dni cyklu miesięcznego i zależnie od typu może pełnić swą funkcję od roku do 5 lat, a nawet czasami dłużej. Skuteczność wkładek mierzona wskaźnikiem Pearla utrzymuje się poniżej 1.

Współczesne wkładki wewnątrzmaciczne produkowane są z elastycznego plastiku w wielu konfiguracjach przestrzennych, dopasowanych do światła macicy. Wszystkie też są aktywne, to znaczy zawierają jakiś czynnik zwiększający ich skuteczność. Najczęściej tym czynnikiem jest miedź, która gromadzi się w śluzie szyjki macicy (prawdopodobnie upośledza przemiany energetyczne glikogenu w komórce plemnika) oraz w śluzówce macicy (endometrium) i zmienia jej właściwości, zapobiegając po zapłodnieniu jaja zagnieżdżeniu zygoty, powodując jej obumarcie Uwalniana miedź wspomaga i rozszerza obszar działania wkładki obojętnej (czyli nieaktywnej), działającej podobnie, ale tylko w okolicach miejsc jej styku ze śluzówką. Inne doniesienia mówią, że na skutek obecności wkładki komórka jajowa, zamiast przebywać w jajowodzie około 3 dni, trafia do macicy po kilkunastu godzinac co uniemożliwia jej zapłodnienie.Mimo wielu badań zjawisko nie jest do końca wyjaśnione. Stosuje się też wkładki ze stopniowo uwalnianym progesteronem – hormonem mającym wpływ na stan śluzu w szyjce macicy i uniemożliwiającym przenikanie plemników do wnętrza,najpopularniejszą tego typu wkładką jest Mirena.

Lek Mirena to domaciczny system uwalniający hormon (lewonorgestrel). Spirala Mirena jest skuteczną i odwracalną metodą antykoncepcji. Stosowana jest także w profilaktyce i leczeniu różnych schorzeń np. przy nadmiernym krwawieniu miesiączkowym. Wkładka Mirena składa się z małej, plastykowej ramki w kształcie litery T. Na jej pionowym ramieniu znajduje się pojemniczek z hormonem, zaś do dolnego końca przymocowane są nitki. Założenie spirali dokonuje się przez wprowadzenie poprzez pochwę do wnętrza macicy, dzięki czemu hormon działa prawie wyłącznie miejscowo na błonę śluzową macicy, a nie na cały organizm jak przypadku doustnych hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Hormon dostarczany przez Mirenę to lewonogrestrel, jest podobny do hormonu naturalnie występującego w organizmie kobiety. Lewonogrestrel to popularny i znakomicie przebadany progestagen (pochodna progesteronu), szeroko stosowany w ginekologii jako składnik w wielu doustnych pigułkach antykoncepcyjnych.

Wewnątrzmaciczne wkładki antykoncepcyjne nie powinny być stosowane u kobiet przed pierwszą ciążą, oraz u kobiet z chorobami narządów płciowych.

Jak podchodzimy do doboru metody antykoncepcji w Naszym Gabinecie

Wybór metody, u kobiety w każdym wieku powinien uwzględniać wiele czynników!

szczególny nacisk nakładamy na:

• Skuteczność,
• Odwracalność,
• Bezpieczeństwo,
• Akceptację,
• Korzyści poza-antykoncepcyjne.

Metodą antykoncepcji z wyboru u większości kobiet jest stosowanie nisko i średniodawkowych dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych (DTA). Przepisywanie DTA poprzedzamy zawsze badaniem lekarskim. Badanie lekarskie przed włączeniem środka antykoncepcyjnego obejmuję:

• Dokładny wywiad lekarski- z uwzględnieniem szczegółowego wywiadu onkologicznego pacjentki oraz jej rodziny
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi,
• Badanie piersi (zakres zależny od wieku pacjentki),
• Badanie ginekologiczne połączone z pobraniem rozmazu cytologicznego.
• Badanie ultrasonograficzne

DTA preferujemy u młodocianych pacjentek indywidualizując ich stosowanie w zależności od stopnia dojrzałości fizycznej i psychicznej oraz wpływu na zdrowie i dalszą reprodukcję. Przy braku przeciwwskazań, generalnie należy DTA uznać jako metodę z wyboru dla nieródek. Oczywiście przy doborze metody antykoncepcji u Naszych najmłodszych pacjentek niewykluczamy stosowania prezerwatyw, środków plemnikobójczych oraz innych metod barierowych.

Dla kobiet, które rodziły i planują jeszcze macierzyństwo zalecamy antykoncepcję w oparciu o DTA, ze wskazaniem na preparaty nisko i średniodawkowe. W wybranych sytuacjach proponujemy także stosowanie wkładek domacicznych.

W grupie kobiet, które rodziły i nie planują już macierzyństwa zalecamy (uwzględniając wiek) stosowanie DTA z progestagenami drugiej lub trzeciej generacji oraz wkładki domaciczne (w tym z levonorgestrelem).

Dla kobiet karmiących oraz dla kobiet w wieku powyżej 35 roku życia i palących papierosy, za bezpieczną i skuteczną antykoncepcję uznajemy tabletki i iniekcje zawierające wyłącznie progestagen, oraz wkładki domaciczne.

W okresie przedmenopauzalnym stosowanie antykoncepcji dokonujemy po uprzednim uwzględnieniu wszelkich czynników ryzyka. W tym okresie proponujemy dwa zasadnicze sposoby antykoncepcji: DTA oraz wkładkę wewnątrzmaciczną (w tym zawierającą levonorgestrel).

Antykoncepcja doraźna nie powinna być stosowana jako stała metoda planowania rodziny. Jej wartością jest zapobieganie niepożądanej ciąży w sytuacjach szczególnych.